Wystawa Zostaw to jest myśleniem o pamięci. O pamięci nasycającej, obciążającej przestrzeń fizyczną, symboliczną i społeczną. I o pragnieniu znalezienia sobie w tej przestrzeni, czyli „tu”, swego miejsca.

Wiele miejsc w Polsce jest tak mocno przytłoczonych, wręcz zduszonych wspomnieniami, że codzienne życie w nich jest po prostu niemożliwe. Ciężka, traumatyczna przeszłość, na którą się tu nieustannie natykamy, utrudnia życie teraźniejszością, blokuje swobodne oddychanie. Kluczowym punktem odniesienia są tu relacje polsko-żydowskie, jeden z najtrudniejszych wątków polskiej pamięci. Wciąż nieprzepracowane, wciąż uwikłane w przeszłość. Młodzi ludzie z Izraela, którzy przyjeżdżają tu na wycieczki, patrzą na nasz kraj jak na wielki cmentarz. Starsi taką Polskę po prostu pamiętają. Na tym fundamencie trudno budować stosunki oparte na wzajemnym zrozumieniu.

Problem polega na tym, że pomiędzy bezkrytyczną gloryfikacją a chęcią zapomnienia właściwie nie ma różnicy. I jedno i drugie jest budowaniem świata, w którym nie ma wątpliwości, w którym jest „fajnie”. Wystawa Zostaw to jest o tym, że fajnie wcale nie jest. Rajkowska nie stawia pamięci kolejnego pomnika, ale też od niej nie ucieka. Chodzi jej raczej o świadomą zgodę na to nieuniknione obciążenie, o oswojenie się z nim na tyle, by móc swobodnie działać i komunikować się z innymi ludźmi. O życie w pamięci, a nie dzięki niej czy dla niej. O nauczenie się oddychania nią jak powietrzem.

Projekt składa się z instalacji na Placu Grzybowskim w Warszawie oraz serii działań wpisanych w przestrzeń galerii (w Warszawie: Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski). Wystawa ma charakter nietradycyjny i nielinearny. Rozproszenie jej poszczególnych elementów służy performatywnemu rozegraniu sieciowego, krzaczastego mechanizmu pamięci. Wkraczając w miejsca tą nieznośną pamięcią obciążone, artystka chce zmodyfikować ich kontekst, przekształcić ich energię, zostawić w nich inny zapis. Zapis wydarzeń o odmiennym ciężarze, które mają sprawić, że uczestniczący w nich ludzie zapomną o swoich oczywistych rolach („turysta”, „mieszkaniec”, „obcy”, „antysemita”, „stąd”, „nie stąd”), i będą wobec siebie tak po prostu.

Magda Raczyńska