WELCOME

„[…] w osobie uchodźcy po raz pierwszy i jedyny »człowiek praw« naprawdę występuje ze zdjętą maską obywatela, która stale zakrywa jego oblicze”.
Giorgio Agamben

Idea Giorgia Agambena dotycząca uchodźcy jako „człowieka praw” – pierwszego i rzeczywistego uosobienia praw człowieka, poza figurą „obywatela” – skłoniła nas do refleksji i reakcji artystycznej.

W konsekwencji powstała książka/photobook zatytułowana WELCOME. Naszą intencją było, aby stała się ona komentarzem odnoszącym się do najbardziej palących problemów związanych z kryzysem migracyjnym; potrzeba stworzenia książki pojawiła się także na kanwie wydarzeń związanych z organizowaną przez nas wystawą REFUGEES w Krakowie w 2017 roku.

Ekspozycja oparta była na pracach Omara Marquesa, który w latach 2015–2017 dokumentował kryzys migracyjny, odwiedzając zarówno legalne, jak i nielegalne obozy dla uchodźców, spotykając setki osób dotkniętych wojną w wielu miejscach tak zwanego pozornego schronienia – w Serbii, Grecji, Austrii i Węgrzech. Spośród tysięcy zdjęć na wystawę wybrana została seria kilkudziesięciu fotografii. Efektem współpracy z artystką Natalią Wiernik było poddanie ich modyfikacji sprzecznej z zasadami tradycyjnego dziennikarstwa fotograficznego – wszystkie wizerunki ludzi zostały z nich wymazane. Uchodźcy przestali być widoczni. Zabieg ten miał się odnosić do aktualnej sytuacji uchodźców, szczególnie do polityki migracyjnej stosowanej w Polsce. Poddając reportaż transformacji, nie tylko przedstawia się rzeczywistość, ale też komentuje ją, nawiązując dialog z odbiorcą poprzez podkreślenie pewnego paradoksu. Ingerencja w fotografie miała być zakłóceniem, wybiciem ze stanu obojętności, który bez wątpienia pojawia się w wyniku ciągłej ekspozycji na drastyczne zdjęcia, jakimi przepełnione są media i internet. Jeśli możliwości percepcji obrazów cierpienia zostają przekroczone, potrzebny jest nowy język – język łamiący opory i zdolny poruszyć kogoś na nowo, sprowokować myśl lub działanie.

Wystawa REFUGEES została zaatakowana i częściowo zniszczona przez środowiska narodowo-radykalne, które sprzeciwiały się przyjmowaniu przez Polskę uchodźców z Bliskiego Wschodu i Afryki. Akt wandalizmu, jaki wydarzył się w dniu otwarcia wystawy, niespodziewanie wywołał lawinę wsparcia wśród członków lokalnych społeczności, które zjednoczyły się przeciwko bezkarności takich działań. Wystawie towarzyszyły spotkania ze specjalistami, pokazy filmów oraz panele dyskusyjne. Zrealizowana została aukcja charytatywna na rzecz fundacji wspomagającej pomoc medyczną w obozach dla uchodźców. Wszystkie te inicjatywy były komentowane w mediach, a wystawa – licznie odwiedzane przez różnorodną widownię – wywołała debatę i zwróciła uwagę na znaczenie i siłę oddolnych działań.

Punktem wyjścia projektu REFUGEES była kwestia sprzeczności charakteryzujących dyskurs publiczny dotyczący uchodźców z Bliskiego Wschodu i Afryki w krajach Europy Wschodniej. Temat ten był przedstawiany w mediach i dyskursie politycznym głównie w kontekście możliwych zagrożeń. Negatywna narracja spowodowała w polskim społeczeństwie wzrost obaw przed uchodźcami pomimo ostatecznej decyzji o zamknięciu przed nimi granic. Obecność uchodźców w politycznym i społecznym dyskursie w sytuacji ich fizycznej nieobecności była problemem, na który miała zwracać uwagę wystawa REFUGEES.

Nasz nowy projekt zatytułowany WELCOME oraz idea powstania książki dojrzewały przez kilka lat, co pozwoliło na pogłębione refleksje dotyczące problemu migracji, jej przyczyn oraz skutków. W pracy nad publikacją spotkali się specjaliści różnych dziedzin – socjolodzy, pisarze, historycy i teoretycy sztuki – i razem z artystami podjęli dialog ukierunkowany na zjawiska związane z zagadnieniem migracji, takie jak strach przed nieznanym, wykluczenie czy manipulacja informacjami (fake news), powielanymi w celach partykularnych.

Na ostateczny kształt książki miały wpływ wydarzenia związane z sytuacją uchodźców z Bliskiego Wschodu oraz ich obecnością na granicy Polski i Białorusi, a także radykalna zmiana sytuacji w Europie i na świecie spowodowana inwazją Rosji na Ukrainę. Dramatyczne informacje oraz obrazy otwierają następne rozdziały tej historii – największego kryzysu uchodźczego od czasów II wojny światowej.
Sytuacja ta pokazała paradoks Polski jako kraju, który w ciągu miesiąca przyjął więcej uchodźców z Ukrainy niż cała Europa uciekinierów z Afryki i Bliskiego Wschodu podczas kryzysu migracyjnego w 2015 roku.

Książka przybrała formę archiwum/kolażu, mając na uwadze, że „utopią każdego archiwum jest kompletność, albowiem chcąc zachować »wszystko«, rychło się okazuje, że im więcej zdołamy zgromadzić, tym bardziej uwidacznia się zatrważająca ilość tego, czego zgromadzić (jeszcze) nie zdążyliśmy”.

MNRT – THE MINORITY to międzynarodowy kolektyw współczesnych artystów, fotografów i naukowców tworzących w Polsce. Kolektyw odpowiedzialny jest za powstanie publikacji WELCOME.
Do zespołu należą: Gabriela Basta, Joanna Kunert, Aleksandra Krajewska, Magdalena Krajewska, Omar Marques, Natasza Styczyńska, Natalia Wiernik.

KSIĄŻKA / PHOTOBOOK

WELCOME

WELCOME (aut. MNRT*, wyd. ASP i Fundacja Sztuk Wizualnych) – photobook / książka o kryzysie migracyjnym. Na tę publikację składają się teksty autorstwa m.in Andy Rottenberg, Zbigniewa Mikołejko, Doroty Masłowskiej, Kholoud Charaf (poetki syryjskiego pochodzenia), Poliny Zherebtsovej (czeczeńskiej pisarki) oraz fotografie i obrazy takich artystów jak: Omar Marques, Karolina Gembara, Joanna Kunert, Natalia Wiernik.

Idea powstania tego projektu dojrzewała przez kilka lat i pozwoliła zgromadzić obserwacje dotyczące problemu migracji, jej przyczyn oraz skutków. W pracy nad publikacją spotkali się specjaliści różnych dziedzin – socjolodzy, pisarze, historycy i teoretycy sztuki – i razem z artystami podjęli dialog poświęcony zjawiskom związanym z zagadnieniem migracji, takim jak strach przed nieznanym, wykluczenie czy manipulacja informacjami („fake news”), powielanymi w doraźnych celach. Na ostateczny kształt książki miały wpływ wydarzenia związane z sytuacją uchodźców z Bliskiego Wschodu i ich obecnością na granicy Polski i Białorusi oraz radykalna zmiana sytuacji w Europie i na świecie związana z inwazją Rosji na Ukrainę, przynosząca kolejne informacje i obrazy, których ciężar otwiera nowe rozdziały tej historii – największego kryzysu uchodźczego od czasów II wojny światowej.

*MNRT – The MINORITY międzynarodowy kolektyw współczesnych artystów, fotografów i naukowców tworzących w Polsce. Kolektyw odpowiedzialny jest za powstanie publikacji WELCOME, jest pomysłodawcą wystawy i działań jej towarzyszących.
Do zespołu należą: Gabriela Basta, Joanna Kunert, Aleksandra Krajewska, Magdalena Krajewska, Omar Marques, Natasza Styczyńska, Natalia Wiernik.

WYSTAWA

(un)WELCOME

(un)WELCOME to pierwsza tego typu wystawa organizowana w Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie w ramach Miesiąca Fotografii, jest ona formą reakcji na najbardziej aktualne wydarzenia związane z kryzysem migracyjnym. Prezentujemy działalność artystyczną osób, które w ciągu ostatnich lat łączyły swoją praktykę artystyczną z aktywnością społeczną i poprzez zaangażowanie na rzecz mniejszości niejednokrotnie umożliwiły udzielenie realnej pomocy humanitarnej. W ramach wystawy chcemy pokazać sztukę zaangażowaną; różnorodne formy aktywizmu realizowanego w duchu radykalnej troski, działania partycypacyjne z osobami uchodźczymi, a także twórczość artystek i artystów, którzy reprezentują mniejszości etniczne w naszym kraju, a ich prace są ważnym komentarzem odnoszącym się do współczesności.

Zaproszone artystki i artyści to m.in. Adelina Cimochowicz, Valeriia Dotsenko, Monika Drożyńska, Justyna Górniak, Vera Ganzha & Pamela Bożek, Maria Leonova, Omar Marques, Maria Matiashova, Svitlana Mikhno, Joanna Musiał, Anastasiia Nekypila, Karina Praizner, Joanna Rajkowska, Marta Romankiv, Irmina Rusicka, Khrystyna Savitska, Daria Shevchenko, Słuszna Strawa, Elena Subach, Natalia Wiernik, Krzysztof Wodiczko.

Wystawa będzie prezentowana w Galerii ASP podczas Miesiąca Fotografii w Krakowie 2022 w dniach 26.05–26.06. Oficjalne otwarcie wystawy zaplanowano na 27.05. Tego dnia odbędzie się również konferencja naukowa i premiera książki / photobooka WELCOME.